In onze lawaaierige maatschappij, waar het kleinste voorwerp ons voortdurend toeroept met piepjes, bliepjes en piepjes, is stilte storend. Het roept leegte, onbehagen, onwetendheid, soms zelfs domheid op en we hebben de neiging om iedereen die te lang zwijgt te wantrouwen. De drang om deze ondraaglijke stilte te doorbreken, om haar te vullen, is hevig, met het risico te spreken om niets te zeggen.
En toch, in veel disciplines is stilte wat een toespraak zijn volledige reikwijdte geeft. In theater creëert het emotie; in stand-upcomedy wekt het de lachlust op; en in muziek zijn het de ademhalingen die ritme geven aan de melodie. Je zou kunnen zeggen dat de natuur een vacuüm verafschuwt, maar stilte is geen leegte of niets, maar eerder een plek om te laten verschijnen wat er al is. Op de werkplek, waar wij in geïnteresseerd zijn, is het een krachtig managementinstrument om creativiteit en motivatie te stimuleren.
Stilte voor betere communicatie
Het lijkt misschien een beetje contra-intuïtief, maar stilte is een formidabel communicatiemiddel. Als spreker heeft het zeker voordelen als je weet hoe je gaten in je toespraak moet laten. Aan de ene kant biedt de pauze een moment om adem te halen en na te denken, waarin de spreker de reactie van het publiek op wat net gezegd is kan peilen. Hij kan dan bedenken hoe hij wil dat zijn volgende advertentie eruit ziet. Zoals de beste komieken je zullen vertellen, is het essentieel, zelfs van levensbelang, om naar je publiek te luisteren, om een gevoel voor de zaal te krijgen, zodat je niet overdrijft. Deze stilte moedigt de luisteraar ook aan om te assimileren wat er gezegd is. Een paar seconden is soms al genoeg om een goede grap te laten opbloeien in het hoofd van het publiek en ruimte te laten voor een lach. Het nemen van pauzes tijdens je toespraak is daarom perfect productief, omdat het iedereen de tijd geeft om na te denken.
Jacques Pilhan, communicatieadviseur van François Mitterrand en Jacques Chirac, zag zwijgen als een krachtig middel om verlangen op te wekken bij de burgers en hij geloofde dat de status van een staatshoofd deels was gebaseerd op de zeldzaamheid van zijn woorden. Ook in de bedrijfswereld bouwt de manager wiens woorden zeldzaam maar uiterst relevant zijn een statuur op als een man of vrouw met macht. In vergaderingen kun je soms het beste schitteren door je mond te houden. Zwijgen, luisteren, nadenken en dan een goed opgebouwde en relevante boodschap brengen is een echt bewijs van intelligentie en soms van legitimiteit.
Stilte als scheppende kracht
Omdat stilte reflectie toelaat, kan het nieuwe ideeën genereren en oplossingen laten ontstaan. Het verbergt dus echt creatief potentieel en zou vooraf moeten gaan aan elke brainstormsessie… Een kalmte voor de storm.
Aan de andere kant moet deze leemte, die soms vreselijk lastig is, worden opgevuld. Een voldoende lange pauze op precies het juiste moment kan dan als bij toverslag verborgen waarheden aan het licht brengen, ideeën die nog niet volledig ontwikkeld zijn, intuïties die nog niet volledig omarmd zijn. Kortom, stilte is een katalysator voor het onthullen van wat al bestaat maar verborgen blijft uit bescheidenheid, verlegenheid of angst om beoordeeld te worden. De doorgewinterde manager zal deze losse flodders kunnen gebruiken om zijn personeel te laten toegeven wat ze echt denken, om ze een delicaat verzoek te laten inwilligen of zelfs om ze zelf een oplossing te laten vinden waarvoor ze naar hem waren gekomen.
Tot slot is bij onderhandelingen de kunst van het zwijgen een geducht wapen. Wanneer je geconfronteerd wordt met de aankondiging van een prijs of een voorwaarde, is zwijgen destabiliserend en kan dit ertoe leiden dat de andere persoon meer zegt, zelfs te veel. Door te proberen de leegte op te vullen, biedt hij zijn gesprekspartner waardevolle informatie waarmee hij een tegenargument kan opbouwen, of zelfs zijn bluf kan verraden.
Kalmte en stilte, de sleutels tot motivatie?
In sommige gevallen kan stilte een motiverende factor zijn. “Als je wilt motiveren, begin dan met zwijgen”, zegt Brandon Irwin, professor aan de Kansas State University. In een artikel met de titel “Gouden stilte” toont hij aan dat sportcoaches die kalm, rustig maar aandachtig zijn tijdens een wedstrijd, betere resultaten behalen met hun teams. Hoe verklaar je dit? Een van de antwoorden van Brandon Irwin is dat de coach, door aan te moedigen met woorden, de spelers eigenlijk afleidt en tegelijkertijd hun vermogen vermindert om uit zichzelf de kracht te putten om uit te blinken.
Susan Fowler, een motivatiespecialist en professor aan de Universiteit van San Diego, gaf commentaar op het onderzoek van Brandon Irwin. Ze voegde eraan toe dat, volgens haar, het tieren en juichen van een luidruchtige coach door zijn spelers wordt gezien als een uiting van zijn eigen motivatie en behoefte om te winnen, en niet als een hulpmiddel om hen te helpen.
Deze theorie is perfect van toepassing op de zakenwereld. Werknemers zullen niet gemotiveerd zijn als ze het gevoel hebben gemanipuleerd te worden en als de aanmoediging niet oprecht lijkt. Om zijn troepen te steunen, heeft de manager er dus alle belang bij om spaarzamer, maar op een veel oprechter en eerlijkere manier aanmoedigingen en commentaar te geven. Een compliment of kritiek dat zeldzaam maar opbouwend is, zal meer betekenis hebben en een grotere impact hebben op de motivatie van de werknemer. Dus, managers en leiders, onthoud altijd dat woorden zilver zijn, maar dat zwijgen goud is. Luister niet te veel naar jezelf als je praat en aarzel niet om een pauze in te lassen om “van de stilte te genieten” en dit met je teams te delen.
